ชื่อสามัญ โยทะกา
ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia tomentosa L.
ชื่อวงศ์ LEGUMINOSAE - CAESALPINIOIDEAE
ลักษณะวิสัย ไม้ดอก
ประโยชน์ ไม้ประดับ
พันธุ์ไม้ในวงศ์เดียวกับกาหลง และหางนกยูง ตามความเข้าใจของคนทั่วไป โยทะกา หมายถึงพันธุ์ไม้ ๒ ชนิดคือ โยทะกาดอกเหลืองหรือชงโคดอกเหลือง และโยทะกาหรือเถาไฟซึ่งบางครั้งเรียกว่า โยทะกาเลื้อย
โยทะกาดอกเหลือง หรือชงโคดอกเหลือง (Bauhinia tomentosa Linn.) เป็นพันธุ์ไม้ต่างประเทศดอกสีเหลืองมี ๕ กลีบ เหลื่อมซ้อนกัน คล้ายดวงโคมห้อยระย้าใกล้ปลายกิ่ง กลีบดอกและใบมีกลิ่นฉุน กลีบดอกร่วงง่าย มีปลูกประดับใน เมืองไทยมาก่อน พ.ศ. ๒๔๘๓ พระยาวินิจวนันดรได้กล่าวถึงไว้ในหนังสือไม้ประดับบางชนิดของไทยว่า "เป็นไม้พุ่มสูงราว ๒ - ๒.๕ เมตร ดอกใหญ่ ๖ - ๑๐ ซม. สีเหลืองอ่อน กลีบบนมีสีเลือดหมูแก่ที่โคนกลีบ เมื่อดอกโรยกลายเป็นสีกุหลาบอ่อน ออกเป็นช่อน้อยดอก ดูเหมือนจะเป็นไม้ของอินเดีย เรียกว่า ชงโค" ไม้พุ่มชนิดนี้เป็นไม้ปลูก ไม่พบขึ้นตามในป่า ดังนั้นโยทะกาที่กล่าวถึงในวรรณคดีคงจะไม่ใช้ชนิดนี้
ส่วนโยทะกา หรือเถาไฟ หรือโยทะกาเลื้อย (Bauhinia integrifolia Roxb.) เป็นไม้เลื้อย มีถิ่นกำเนิดในภาคใต้ของไทย และแหลมมลายู พบตามป่าดิบทางภาคใต้ มีใบเดี่ยวค่อนข้างกลมปลายเว้าตรงกลางลึกบ้างตื้นบ้าง แต่โคนใบเว้า เป็นรูปหัวใจ ออกดอกเป็นช่อใหญ่ตรงซอกใบสีเหลืองปนส้มและสีส้มแดงปะปนกันอยู่ในช่อเดียวกัน ดอกเล็ก ไม่มีกลิ่น เส้นผ่านศูนย์กลาง ดอกเพียง ๑.๕ - ๒ ซม. โยทะกาชนิดนี้ออกดอกระหว่างเดือนพฤศจิกายน - กุมภาพันธ์โยทะกาที่กล่าวถึงในวรรณคดีน่าจะเป็นชนิดนี้เพราะพบในป่าและมีคำบรรยายให้เห็นว่า ช่อดอกออกระย้าอยู่สูงมากจนต้องสอยจึงจะถึง ดังพระราชนิพนธ์เรื่อง อิเหนา ตอนหนึ่ง
